کلام باہو

[چن پردیسی]

پڑھ پڑھ عالم کرن تکبر مُلاں کرن وڈیائی ہُو
گلیاں دے وچ پھرن نمانے بغل کتاباں چَائی ہُو
جِتھے ویکھن چنگا چوکھا پڑھن کلام سوائی ہُو
دوہیں جہانیں مُٹھے باہُو کھادی ویچ کمائی ہُو


اوکھے لفظاں دے معنے


عالِم:ظاہری علماں دے چنگے جانُو۔دینی عِلم دے جانکار
تکبر: اپنے آپ نوں وڈیاں تے باقی لوکائی نوں اپنے نالوں گھٹیا سمجھن دی رُوحانی بیماری
وڈیائی: اپنے آپ نوں وڈا آدمی سمجھن بارے تعریفی گل بات۔تعریف۔خودستائی
نِمانے:سُلطان صاحب نے اوہناں دے حال تے ترس کھا کے نِمانے آکھیا اے
نِمانا:نِرمانا
مان:عزت۔وقار۔ بھار۔تول
بغل کتاباں: اپنے علم دا وکھالا کرن لئی کتاباں کچھے ماری پھر دے نیں
چنگا: گُناں پاروں عُمدہ
چوکھا:مقدار وچ زیادہ
سوائی:١۔ عام معمولی ختم شریف نالوں چوتھا حصہ ودھ
2۔ طوطے وانگوں
سُوا(ہندی): طوطا
مُٹھے: لُٹے گئے
کمائی ویچ کھادی:علم۔عمل۔ضمیر ویچ کے کمائی اپنیاں لوڑاں تے لا دتی ساری
عمر دی رُوحانی کمائی وی دنیاوی فائدے لئی روڑھ دِتی۔اوہناں نوں اگلے جہان لوکائی دی
ھدایت کرن دا ثواب نہیں ملے گا۔کیوں جو اوہناں ایس جہان تے ای معاوضہ لے لیا
اے اللہ واسطے دِینی کم کرن والیاں دے درجے اللہ دے گھر وڈے نیں


(2)
پَڑھ پَڑھ عِلم مشائخ سداون کرن عبادت دوہری ہُو
اندر جھگی پئی لٹیوے تَن مَن خبر نہ موہری ہُو
مولا والی سَدا سُکھالی دل توں لاہ تکوری ہُو
باہُو رب تنہاں نوں حاصل جنہاں جَگ نہ چوری ہُو


اوکھے لفظاں دے معنے


مشائخ:جمع مشیخت دی۔وڈے پیر۔صوفی عالم فاضل مذہبی آگو
سداون۔اکھواندے نیں(اصل وچ ہندے نہیں۔علم دے ودھن نال تے بندے وچ
حلیمی۔عاجزی اِنکساری تے نِمرتا آوندی اے)
عبادت: بندگی۔بندہ' غلام ہوون دے سارے لچھن
دوہری:دن تے رات دی
اندر جھُگی پئی لُٹیؤے: نفس دے پل کے موٹے ہوون نال رُوحانی کمائی دی جھُگی لُٹی جَا
رہی اے پر تَن مَن نُوں موہری دی کوئی خبر نہیں کہ کیہڑا اگے ہو کے لُٹوا رہیا اے
والی: وارث۔مالک۔دوست مددگار
مولا والی: خدا تعالیٰ ای مالک اے
موہری:موہرے لگن والا۔پہل کرن والا۔آگُو ایتھے مراد شیطان جیہڑا بندے
نوں اپنے مگر لا کے کُراہے یا دیندا اے
سُکھالی: خوشحالی۔کال دی ضد سکھالی
تکوری: آلودگی۔میل دھوئیں دی تہہ دی کالک کالا جالا
جنہاں جگ نہ:جیہڑے لوک رب نوں ہمیشہ حاضر ناظر سمجھن اوہناں نوں لوکائی دا کوئی
ڈر شرم نہ ہووے سَگوں اوہناں دے اندر رب دا ای خوف ہووے۔اجیہے گُن نوں
تقویٰ آکھدے نیں تے ایہدے نال ای بندے دی کھٹنی تے کرنی اک ہوجاندی
اے۔









)3)
پَڑھ پَڑھ عِلم مُلوک ریجھاون کیا ہویا اِس پڑھیاں ہُو
ہر گز مکھن مُول نہ آوے پھِٹے دُدھ دے کڑھیاں ہُو
آکھ چنڈورا ہتھ کیہ آئیو ایس انگوری پھڑیاں ہُو
ہک دِل خستہ رَکھیں باہو لئیں عبادت وَرھیاں ہُو

اوکھے لفظاں دے معنے

پھِٹا دُدھ:خراب دُدھ۔پھیکڑے ہویا کھٹائی والا۔بے سواد دُدھ
(ایتھے مراد ہے دنیاوی لگ لیڑ نال لبڑیا عِلم)
کڑھنا:گرمی دے جوش نال بُلبلے اُٹھنا تے پانی سُک کے دُدھ دا سنگھنا ہو جانا۔مَٹھی
اَگ یا دھوکھاویں گوہیاں اُتے کاڑھنی رکھ کے دُدھ گرم ہونا
چنڈورا:خاکی رنگ دا اِک پنکھی جو زمین تے بہ کے صبح سویرے کئی پنچھیاں دی بولی
بول سکدا اے۔آلھنا زمین تے گھاہ وچ بناندا اے۔ایہدی خوراک اَن ٹڈے تے
فصل دے کیڑے ہے۔دَھرتی وچوں کیڑے لبھن کیڑے لبھن ویلے نوِئیں فصل دی انگوری وی پُٹ
دیندا اے جو ایس دے کسے کم نہیں آوندی۔(غلط کار طالب جیہڑا اپنی عبادت دا اثر
ریاکاری پاروں گُوا بہندا اے۔)
ہک:اک
انگوری: بی دا کھولڑ پاڑ کے باہر آن والے کُولے سلُو
خستہ دل:ٹٹیا۔ٹھکرایہ۔ٹھوکریا ہویا۔سَٹ خورا۔دُکھی دل
رَکھیں:ٹھوکر توں بچائیں۔نہ توڑیں۔ٹ ک
دل بدست آور کہ حجِ اکبر است: ازہزاراں کعبہ یک دل بہترا ست
لئیں:ثواب حاَصل کر لیں
ورھیاں:کئی سالاں دی
مُلوک: بادشاہ۔سرکاری درباری امیر۔راج گدی دے مالک
ریجھاونا:کسے دی ریجھ۔کامنا سیتی کم کرنا۔خوشامد کر کے خوشنودی حاصل کرنا
کیا ہویا: کوئی فیدا نہیں۔سب نیارتھ اے

مَکھن ۔چنگا نتیجہ۔خدا دے گھر دی مقبولیت تے منظوری۔خدا دی پہچان


(4)
پَڑھیا عِلم ودھی مغروری عقل بھی گیا تلوہاں ہُو
بھُلا راہ ھدایت والا نفع نہ کیتا دوہاں ہُو
سِر دتیاں جے سِر ہتھ آوے سودا ہار نہ تُونہاں ہُو
وڑیں بازار محبت باہو رہبر لے کوئی سُونہا ہُو


اوکھے لفظاں دے معنے


عِلم:ظاہری دنیاوی عِلم ٹ ک39
عقل:رُوحانی نور جس نال غیر محسوس چیزاں دا ادراک تھیندا اے ٹ ک (93)
عقل نوں بلھے شاہ ہوراں دی مذکر ورتیا اے
گلاں سن سن تیریاں میرا عقل گیا اُڈ سارا (جند کُڑِکی دے منہ آئی)
اے شاہ عقل توں آیا کر۔۔۔۔(مُنہ آئی بات نہ رہندی اے)
تلوہاں:بنھاںدل۔ہور تھلے نُوں(مغروری دے غلبے پاروں)
دوہاں:علم تے عقل نے
سِر:سجن دا بھیت۔اسرار الٰہی
سودا نہ ہار:سودا خریدن توں نہ اُکیں۔سودا گھاٹے والا نہیوں بیعانہ دے تے سودا پکا کر
تُونہاں:توں ۔آپ ٹ ک ل ش ر صفحہ 219
سُونہا:ٹ ک 9



(5)
پَڑھ پَڑھ عِلم ہزار کتاباں عَالم ہوئے بھارے ہُو
حرف عشق دا پڑھ نہ جانن بھُلے پھرن بچارے ہُو
عشق عقل وچ منزل بھاری سئیاں کوہاں دے پاڑے ہُو
جنہاں عشق خرید نہ باہُو دوہیں جہانیں مارے ہُو


اوکھے لفظاں دے معنے

عالم: پنجاں حواساں دی مدد نال۔کتاباں دے وسیلے نال۔چوکھی جانکاری رکھن والا وِدوان
ٹ ک:پوتھی پڑھ پڑھ جگ مُو آپنڈت بھیا نہ کوئِ
ڈھائی اکشر پریم کے پڑھے سو پنڈت ہوئِ
پوتھی :کتاب
پنڈت:صحیح عالم۔عارف
بھلے پھرن:ہزار کتاباں پڑھن والے کُراہے پئے نیں۔اصل عِلم تے عِشق دا اِکو حرف
پڑھن نال آجاندا اے اوس علم دا ناں لَدُنِّی عِلم اے
عشق: ٹ ک16
سئیاں:کئی سینکڑیاں
کوہ: ٹ ک 160
پاڑا:فاصلہ۔دُوری فرق
خرید نہ ہونا:خریداری لئی ڈھڈوں راضی نہ ہونا۔گھاٹے دے ڈر توں خریدن اَتے پُونجی لان لئی
تیار نہ ہونا
ماریا جانا: بیوپار وچ چوکھا گھاٹا ہونا

[علی عامر]

جزاک اللہ۔

کلام باہو کے لئے آپ کا ممنون ہوں۔

[بلال احمد]

معلومات دا شکریہ پردیسی بھرا